Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleneşelendiren bir düzen değildir. Tüze, maşer içre insanoğluın cidden kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak sinein vardır. Adalet değeri zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene vazetmek, içtimai dirimın gerçekleşmesini sağlamak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin önsına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, kesinlikle yakınlarında kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle maşer içre insanoğluın iktisat ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her vakit mümkündür. “İşte ahbaplık, sima davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir tertibat, bir bütündür.” İnsan-sima, sima-natür ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru sinein evrensel ilkelerle güvence altına aldatmaınmasıdır. Tüze, âdemiyet seviyesi sinein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birgeniş düşünüm ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, maşer sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak belirten gözlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini sağlamak maksadıyla konulan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, doğruluk ve kanunların hepsidür. Daha münteşir bir teşhismıyla ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai evetşyalnız düzenidir. Tüze Kelime Manaı Tüze kelimesi Arabi “doğruluk” kökünden gelir ve doğruluk kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “doğruluk” kelimesinin çoğmehabetli “beddua’kak”tır. Türk Gönül Kurumu’na gereğince ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk anlamında da kullanılır. Yöntem Manaı Tüze dönemden döneme değiştiği sinein hala doyurucu bir teşhism yapılamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok akseptans edilen teşhismı ise: “Belirli bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi içre zemin olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri laf yer kısmına Özel Tüze, eşhas ile mutluluk veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun serlıca alt dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mutluluk tarafından güvenceye aldatmaınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Tüze kuralları sima davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun boy bos yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle müşabih nitelikteki birlik durumlarda uygulanması sağlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze yerında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek sinein kullanılır. Tüze düzenini sağlamayı ve korumayı yalnızçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları çelmek sinein kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve mangır cezaları; temel hukukunda siyasetten men, parti yama; algı hukukunda algı ve kaçakçılık cezaları kabil ayrı ayrı ahbaplık dallarında ayrı ayrı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakadar çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek veya siyasal gözleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş içtimai bir evetşyalnız düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai dirimı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve asayiş içre bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Tatbik Yarar (Içtimai İhtiyaçların Huzurlanması) Hukukun kılgı amacını, içtimai gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile maşer içre canlı insanoğluın, birbirleri ile bina etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın yapısından kaynaklanan ihtiyaçlarını önlamaya çaldatmaışır. Tüze bu fonksiyonu ile tevellüt, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir ahbaplık düzeni dirimın zemin gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın saf yapısına ve bundan gelecek mevrut gereksinimlerine şayan sürdürmek zorundadır. Tüze önemli ölçüde, konuşu gerçeklere de bağlıdır; konuşu ihtiyaçlara uymalı ve onları önlamalıdır. 3. Adalet Tüze bu fonksiyonu ile mukannen bir düzenleme altına aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak reel kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik teşhismıyla adalet, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sürdürmek üzere iki ayrı ayrı anlamda kullanılır. Adalet gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet anlamında şahsi bir özelliği deyimler. Nüfus her vakit haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni yaymak uğrunda baki ve değemekmez bir çaba gösterir. İşte bu iktisat ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile alakadar oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet kavramı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilişik biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık yerında hukuki boy bos olarak lafız konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Topluluk sineindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini sineaziz kurallar birlikü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve giymek durumunda bulunduğuna gereğince, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü adalet kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir boy bos niteliğindeki adalettir. Tüze bir maşer düzenini sineerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lüzumlu mevcut düzeni sahiplenmek, gerekse onu değemektirmeyi meşrulaştırmak sinein her vakit adalete servurulur. Nesnel ve kanun üstü adalet hukukta önmıza oturmuş ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması gereken ahbaplık anlamında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, mevcut ahbaplık düzenlerinin namına şayan olup olmadığı açısından bir boy bos ve değerlendirme ölçüsü olur. Gine bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve olumsuz önlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon abra içre olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Uygun olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai evetşyalnız uyacak, hem de bu içtimai dirimın amerikan barış içre sürebilmesi sinein bir düzen görünümünü sağlamaya çaldatmaışacaktır.